หลักการทำงานเบื้องต้นของการกลั่นน้ำมันหอมระเหยด้วยเครื่องกลั่นไอน้ำ (Steam Distillation) ซึ่งน่าจะเป็นประเภทของเครื่องที่คุณมี:
- เตรียมวัตถุดิบ:
- บดหรือหั่นวัตถุดิบ (เช่น สมุนไพร ดอกไม้ เปลือกไม้) ให้มีขนาดเล็กพอประมาณ เพื่อเพิ่มพื้นที่ผิวในการสกัดน้ำมัน
- ตรวจสอบให้แน่ใจว่าวัตถุดิบสะอาดและไม่มีสิ่งเจือปน
- ใส่น้ำและวัตถุดิบ:
- เติมน้ำลงในหม้อต้ม (ส่วนล่างของเครื่อง) โดยระมัดระวังไม่ให้เกิน 70% ของความจุถัง
- ใส่วัตถุดิบลงในตะกร้าหรือชั้นวางที่อยู่เหนือระดับน้ำ (ถ้ามี) เพื่อให้ไอน้ำไหลผ่านวัตถุดิบได้สะดวก หากไม่มีตะกร้า คุณอาจต้องใช้วิธีการแยกวัตถุดิบออกจากน้ำในภายหลัง หรือใช้เครื่องที่มีการออกแบบมาเพื่อการกลั่นไอน้ำโดยเฉพาะ
- สิ่งสำคัญ: วัตถุดิบไม่ควรแช่อยู่ในน้ำโดยตรงสำหรับการกลั่นไอน้ำ เพราะจะทำให้เกิดการสกัดสารที่ไม่ต้องการออกมาด้วย
- ประกอบเครื่อง:
- ประกอบส่วนหัวกลั่นและคอนเดนเซอร์ (ส่วนที่เป็นท่อขดและท่อยาว) เข้ากับหม้อต้มอย่างแน่นหนา
- ต่อท่อน้ำเย็นเข้าและออกกับคอนเดนเซอร์ เพื่อให้คอนเดนเซอร์สามารถทำความเย็นไอน้ำให้ควบแน่นกลับเป็นของเหลวได้ น้ำเย็นจะไหลเข้าจากด้านล่างและออกด้านบน
- เริ่มกระบวนการกลั่น:
- เปิดสวิตช์และปรับอุณหภูมิไปที่ระดับที่น้ำจะเดือดและคงเดือดต่อไปเรื่อยๆ (เช่น 70 องศา หรือ 110 องศา ตามคู่มือของคุณ)
- เมื่อน้ำเดือด ไอน้ำจะลอยขึ้นไปผ่านวัตถุดิบ ไอน้ำจะพาสารระเหย (น้ำมันหอมระเหย) ออกมาจากวัตถุดิบ
- ไอน้ำที่ผสมกับน้ำมันหอมระเหยจะเดินทางเข้าสู่คอนเดนเซอร์
- ในคอนเดนเซอร์ อุณหภูมิที่ลดลงจากน้ำเย็นที่ไหลผ่าน จะทำให้ไอน้ำและน้ำมันหอมระเหยควบแน่นกลับเป็นของเหลว
- ของเหลวที่ควบแน่นจะไหลออกมาทางท่อด้านล่างของคอนเดนเซอร์
- เก็บรวบรวมน้ำมันหอมระเหย:
- รองรับของเหลวที่ไหลออกมาด้วยภาชนะที่เหมาะสม
- ของเหลวที่ได้จะเป็นส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยและน้ำ (ที่เรียกว่า Hydrosol หรือ Floral Water)
- เนื่องจากน้ำมันหอมระเหยส่วนใหญ่มีความหนาแน่นน้อยกว่าน้ำและไม่ละลายน้ำ จะมีการแยกชั้นกันเกิดขึ้น คุณสามารถใช้เครื่องแยกน้ำมัน (Separator/Florentine Flask) หรือใช้ Pipette ดูดแยกน้ำมันหอมระเหยที่ลอยอยู่ด้านบนออกจากน้ำได้
ข้อควรพิจารณาเพิ่มเติมสำหรับการกลั่นน้ำมันหอมระเหย:
- อุณหภูมิและเวลา: อุณหภูมิและระยะเวลาในการกลั่นจะแตกต่างกันไปตามประเภทของวัตถุดิบ การทดลองและปรับอุณหภูมิ/เวลาจะช่วยให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด
- ปริมาณน้ำ: ตรวจสอบให้แน่ใจว่ามีน้ำเพียงพอตลอดกระบวนการกลั่น เพื่อป้องกันไม่ให้หม้อต้มแห้ง
- คุณภาพของน้ำ: ใช้น้ำกลั่นหรือน้ำที่ผ่านการกรองเพื่อหลีกเลี่ยงการเจือปนในน้ำมันหอมระเหย
- ความปลอดภัย: ตรวจสอบการเชื่อมต่อต่างๆ ให้แน่นหนาเสมอ ระมัดระวังไอน้ำร้อน และจัดการกับน้ำมันหอมระเหยด้วยความระมัดระวัง
- วัตถุดิบ: พืชบางชนิดให้ผลผลิตน้ำมันหอมระเหยน้อยมาก หรือต้องใช้วิธีการสกัดแบบอื่น คุณควรศึกษาข้อมูลของพืชที่คุณต้องการกลั่นโดยเฉพาะ
- การระบายอากาศ: ควรกลั่นในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศที่ดี
นี่คือภาพประกอบของกระบวนการกลั่นไอน้ำโดยทั่วไป:
